همایش بانوان هم‌عصر استاد طاهایی(بانو مجتهده امین) سال 1392

گزارش نشست تخصصی بانوان فاضله هم‌عصر استاد طاهایی و بررسی سیره علمی و عملی بانو امین^{(رحمه الله علیها)} در مدرسه علمیه نرجس^{(علیهاالسلام(}

مدرسه علمیه نرجس^{(علیهاالسلام)} در آستانه برگزاری کنگره بانو امین، روز پنج شنبه 92/10/26 ساعت 8 صبح الی 11:30 نشست تخصصی بانوان فاضله هم‌عصر استاد طاهایی^(ره) با عنوان "بررسی سیره علمی و عملی بانوی مجتهده امین" را با حضور بانوان طلبه،دانشجو، اساتید و فرهیختگان برگزار نمود.

برنامه های اجرا شده در این مراسم شامل: قرائت قرآن، پخش کلیپ، سخنرانی خانم شایسته خوی (مدیریت محترم مدرسه) و قرائت پیام خانم علویه همایونی از شاگردان مرحومه بانو امین ، ارائه گزارش توسط خانم طاهری (دبیر کنگره بانو امین در تهران)، معرفی کتاب مخزن العرفان توسط استاد پورحسینی (سخنران و دبیر علمی جشنواره)، ارائه پایان نامه بانو امین توسط خانم براتی، معرفی کتاب سیر و سلوک توسط استاد موسوی دوغ آبادی (سخنران و دبیر علمی جشنواره)، مداحی و ... بود.

 در این نشست ابتدا مدیر مدرسه علمیه نرجس ضمن خیر مقدم و خوش آمدگویی به حضار ؛ افزود : در این نشست علمی و معنوی برآنیم که به معرفی یکی از زنان الگو و اسوه که هم عصر با استاد بزرگوار مرحومه طاهایی بودند بپردازیم تا بدین وسیله وظیفه شاگردی خود را به انجام رسانیم و بستر را برای آنانکه به دنبال الگوی معاصر می باشند، آماده سازیم.

استادان و معلمان مظهر کامل زیبائیها هستند؛ چرا که دید تازه ای به نوآموزان و شاگردان خود می بخشند و آنان را با عالم جدیدی آشنا می کنند. قرآن مجید می فرماید: «علّم الإنسان ما لم یعلم»(علق/5) «علمک ما لم تکن تعلم»(نساء/113).

ذهنهای تاریک را به نور خود روشن می سازند و روح و روان افسرده را به حرکت و نشاط وا می دارند. و به فضایل علم و تقوا می آرایند و حیات می بخشند. چنانکه خداوند نیز می فرماید: « یسعی نورهم بین ایدیهم و بأیمانهم»(حدید/12) همینطور است که همراهان قابل را رهنمود می شوند و زوایای نفسانی دل آنان را روشن می کنند تا از رذایل نفسانی خویش آگاه شوند و درصدد تصفیه آن برآیند و احیانا راز عشق و سعادت آنان را بدست آورند و از تزکیه و تعلیم ایشان نشر پذیرند. چنانکه در قرآن کریم آمده است: «و یزکّیهم و یعلّمهم الکتاب و الحکمة» (آل عمران/164)و نیز از تقوا و توصیه به حق، باتقوا و حق شناس گردند. و بالأخره با صفات پسندیده آنان ساخته شده، طهارت یابند تا برای شناخت حقایق و عرفان الهی، آماده گردند و درجات ایمان را بپیمایند که «اشرقت الأرض بنور ربّها»(زمر/69) و به خاطر همین است که در حدیث آمده است: چون عالِم از دنیا برود، رخنه در دین پدید می آید که هرگز التیام نمی یابد.
ایشان در ادامه افزودند : می توان گفت این ثلمه ای است که در دل عشاق و همراهان آنان پیدا می‌شود. چنانکه افلاطون را گفتند معلمت را عزیزتر داری یا پدر و مادرت را، گفت: معلمم را، پدر و مادر مرا از عالم عالی‌تر به عالم پست‌تر نزول دادند و معلم مرا از عالم ماده به عالم روح ، تعالی بخشید و این مصداق قرآن بیّن است که می فرماید: «لقد مَنَّ الله علی المؤمنین إذ بعث فیهم رسولاً من أنفسهم یتلوا علیهم ایاته و یزکیهم و یعلمهم الکتاب و الحکمة و ان کانوا من قبل لفی ضلال مبین(آل عمران/164)».

آری استادان و معلمان روحانی، رسولان خدایند که از شناخت تفسیر آیات قرآن، فقه، اصول، احکام، حکمت، اخلاق و نفحات رحمانی، مردم را آگاه و مستفیض می نمایند. چه لذت بخش است هم‌نشینی با آنان و چه سخت و ناگوار است مفارقت از آنان چه نشاط انگیز است سخن و صحبت ایشان و چه غصه آور است جدایی از آنان به خصوص اساتیدی که یگانه‌اند و همتایی ندارند.

خانم شایسته خوی سپس در خصوص شخصیت بانوامین گفتند: از جمله این عالمان می توان به بانو مجتهده امین اشاره نمود، یک بانوی ایرانی، مفسر قرآن، مجتهده، متخلق به اخلاق انسانی، حکیم، عارف و سالک الی الله، راهنمای احکام دین، افتخار بانوان جهان و پناه و پند دهنده بانوان و دختران، راهگشای دلنواز، آموزنده و نویسنده روش خوشبختی و بالأخره بانویی که در عصر خود از هر جهت یگانه و غرق رحمت الهی بود که فقط به یاد صفات جمال و جلال خدا سخن می گفت و همه را به یاد او متذکر می نمود و از فیوضات او مستفیض بود و دلها را به فیوضات رحمت و محبت او امیدوار می ساخت و درس خصوصی می داد و به یکرنگی و یکتاپرستی سفارش می‌نمود‌سپس ایشان اهداف نشست را این گونه بیان نمودند :

1 ) معرفی زنانی که نمونه‌های قرآنی برجسته تکامل را به نمایش گذاشتند.

2 ) معرفی الگویی معاصر از زن

3 ) معرفی زنانی که مظهر ظرافت و زیبایی و احساس و لطافتند.

4 ) برابری زنان با مردان در رسیدن به مقامات معنوی و درجات انسانی

5 ) ضرورت رسیدن زنان به حد اعلای رشد فکری، سیاسی و معنوی  با الهام از الگوهای قرآنی.

6 ) منافات نداشتن وظایف فردی با وظایف اجتماعی و سیاسی زن

7 ) ارائه نقش های منحصر به فرد الگوهای قرآنی با تکیه بر ویژگی های زنانه
در ادامه استاد پورحسینی به معرفی اندیشه های قرآنی بانوامین در کتاب مخزن العرفان با عنوان "نور اندیشه امامان در مخزن العرفان"  پرداختند که شرح آن در ذیل آورده شده:

مخزن العرفان در نگاه کلی

تفسیر مخزن العرفان در علوم قرآن (کنز العرفان) نوشته بانو امین^{(رحمة الله علیها)} یکی از تفاسیر مهم فارسی به شمار می‌رود که بر اساس تاریخ‌هایی که مولف در پایان بعضی از مجلدات آن یادداشت نموده در حدود سال‌های 1335 تا 1352 هجری شمسی در 15 جلد نگاشته شده است.

مهم‌ترین منابع مخزن العرفان را این گونه می‌توان نام برد:

منابع تفسیری اعم از شیعه و سنی عبارتند از: تبیان،‌ مجمع البیان، روح البیان،‌ بیضاوی، طنطاوی، تفسیر قمی،‌ المیزان، رازی،‌کشف الاسرار،‌ جامع البیان،‌ منهج الصادقین،‌ نور الثقلین، کشاف،‌ تفسیر کبیر و ...

منابع روایی شامل اصول کافی،‌ تهذیب الاحکام،‌ من لا یحضره الفقیه، ‌مصباح الشریعه،‌ بحار الانوار و ...

منابع لغوی مخزن العرفان عبارت است از: مفردات راغب، مجمع البحرین، قاموس قرآن، غریب القرآن،‌ عیون اخبار الرضا و ... (به طور مسلم منابع روایی این تفسیر بسیار بیشتر از این موارد است ولی چون بانو امین^{(رحمة الله علیها)} ارجاعی در این زمینه نداده است در حال حاضر با چاپ‌های جدید نمی‌توان تمام منابع ایشان را نام برد و همچنین است سخن درباره منابع تفسیری،‌ فلسفی، عرفانی،‌ تاریخی، ‌لغوی و... )

بانو امین^{(رحمه الله علیها)} در ذیل هر بخش از آیات ابتدا ترجمه فارسی و سپس توضیح آیات را آورده است. در بعضی در ادامه پرسش‌ و پاسخ‌هایی پیرامون بحث آیه مورد نظر ارائه می‌دهد.

ایشان در موارد بسیاری نام نویسنده و منبع آن را ذکر نکرده گر چه آغاز و پایان آن را مشخص نموده و اگر متن آن منبع عربی بوده تصریح کرده که ترجمه است و یا این که خلاصه شده است.

مولف محترم پس از تدوین سوره بقره به تفسیر جزء‌های 29و30 قرآن کریم پرداخته است و در مقدمه این بخش به دلایل این کار خویش اشاره می‌نماید:

- نگرانی از فرا رسیدن اجل و عدم مهلت عمر

- کمتر تفسیر شدن آیات جزء‌های 29 و 30 قرآن کریم

- فصاحت و بلاغت بیشتر این آیات و حاوی اسرار و رموز فراوان

- بیان آیات اجتماعی و مباحث مربوط به آن

- پرداختن به بحث‌های مبدأ و معاد و ...

لازم به ذکر است که تفسیر مخزن العرفان در بحث سوره‌های پایانی قرآن کریم از غنای خاصی برخوردار است که علاقه مندان می‌توانند با مراجعه به آن حظ وافری ببرند.

آراء اندیشمندان پیرامون مخزن العرفان

مرحوم آیت الله معرفت در التفسیر و المفسرون می‌فرمایند: تفسیری است جامع و کامل و مبتنی بر تهذیب نفس و اخلاق و به گونه‌ای نیکو و جالب نوشته شده است. ایشان این مجموعه را اخلاقی- تربیتی می‌داند و در ردیف تفاسیر اجتماعی از آن یاد می‌کند.

(معرفت، تفسیر و مفسران، ‌ج2، ص505)

صاحب نظر دیگر پیرامون مخزن العرفان این گونه می‌نویسد:

تفسیر مخزن العرفان گرایش فلسفی دارد. این تفسیر دیدگاه‌های عرفا و فلاسفه و حکمت متعالیه را مطرح نموده و بیشتر مطالب فلسفی را از صدرالمتألهین نقل می‌کند. او ضمن تفسیر فلسفی از روایات نیز استفاده نموده ولی به مباحث ادبی و قرائات و جار و جنجالی‌های آن نپرداخته است. (حسین علوی مهر، ‌روش‌ها و گرایش‌های تفسیری، ‌ص257 و 258)

دکتر سید رضا مودب می‌گوید: مخزن العرفان (کنز العرفان) از جمله تفاسیر اجتهادی است که گرایش اجتماعی دارد و حاصل رویکرد مفسران دوران جدید است. تفاسیر اجتماعی غالبا به مسائل تربیتی نیز پرداخته‌اند. هر چند برخی از گرایش دیگری بهره برده‌اند. بانوی اصفهانی از نادرترین بانوان شیعه است که به تفسیر آیات به شکل محققانه و با گرایش اجتماعی و تربیتی پرداخته است.

این تفسیر موجز شامل تمامی آیات قرآن است که به مسایل اجتماعی و تربیتی و مواردی به اصطلاحات در مسائل عرفانی پرداخته و از روایات معصومین(علیهم السلام) کمک گرفته و به تحلیل و بررسی آن‌ها مبادرت کرده است. او از تفسیر صدرالمتألهین به لحاظ مسایل عرفانی و فلسفی و از تفسیر مجمع البیان به لحاظ روایت و نقل گفتار مفسران بهره برده است. (سیدرضا مودب، ‌روش‌های تفسیر قرآن، ‌ص291)

دکتر محمد علی رضایی اصفهانی در کتاب منطق تفسیر قرآن پس از توصیف گرایش فلسفی و تاریخچه و ویژگی‌های آن گونه‌های گرایش های فلسفی را سه نوع می‌داند. (گرایش فلسفه مشاء، فلسفه اشراق و حکمت متعالیه) سپس در معرفی مهم‌ترین منابع نوع اخیر به تفاسیری همچون اسرار الآیات ملاصدرا، تحفه الابرار فی تفسیر القرآن ملا محمد ملائکه، ‌تفسیر رضوان میرزا عبدالوهاب و مخزن العرفان بانوی اصفهانی و المیزان فی تفسیر القرآن اشاره می‌کند. (محمدعلی رضایی اصفهانی،‌ منطق تفسیر قرآن، ج2،‌ ص345)

ناگفته نماند که همین مولف در معرفی مهم‌ترین منابع گرایش اجتماعی،‌ مخزن العرفان را در سیزدهمین مورد نام برده است. (همان، ص351)

دکتر مهدی مهریزی درباره منهج و روش این تفسیر می‌نویسد: تلاش مفسر بر روشن کردن مفاهیم آیات برای خواننده فارسی زبان است و یک منهج و روش به معنای خاص آن؛‌ یعنی ادبی و فلسفی، فقهی،‌ عرفانی را دنبال نمی‌کند. البته مطالب فلسفی و عرفانی در آن کم نیست. به عبارت دیگر می‌توان گفت اهتمام دارد جنبه‌های معنوی قرآن را برای خواننده آشکار کند و او را به رشد ایمانی و دینی برساند. (مهدی مهریزی، زن در مخزن العرفان،‌ بانو امین اصفهانی، آینه پژوهش،‌ ش98-99، ص18)

نظرات فوق، برجسته ترین آراء پیرامون مخزن العرفان است و حال باید دید که آیا احتمال دیگری دیگری غیر از قضاوت‌های فوق پیرامون این تفسیر می‌توان داد؟

آیا بانو امین قصد داشته تفسیری عرفانی- فلسفی بنویسد؟!

مخزن العرفان در نگاهی دیگر

برای اظهار نظر پیرامون این مسأله باید دقت نظر فراوان داشت و همچون مولف محترم آن از امدادهای الهی یاری جست. در عظمت و فخامت کار تفسیری ایشان باید گفت: تألیف تفسیر مخزن العرفان پس از اخذ درجه اجتهاد و تألیف کتاب‌هایی چون مخزن اللئالی، سیر و سلوک، روش خوشبختی و اربعین هاشمیه در حدود هفتاد سالگی ایشان تدوین شده است. به طور مسلم این ویژگی‌ها در قلم و اندیشه ایشان تأثیر بسیار داشته است. نگرانی فراوان بانو امین از تفسیر به رأی که در مقدمه کتاب به آن اشاره شده به جهت مجتهده بودن و نگاه عمیق و دقیق ایشان است.

در مورد گرایش فلسفی تفسیر مخزن العرفان باید گفت: یکی از ویژگی‌های دانشمندانی که به گرایش فلسفی تفسیر روی می‌آوردند توجه وافر به آیات متشابه قرآن است. (رضایی اصفهانی،‌منطق تفسیر قرآن، ج2، ص343) زیرا تفاسیر با این ویژگی در بسیاری از موارد ظواهر قرآن را تأویل کرده و آیات را با نظرات فلسفی هماهنگ می‌کنند. در حالی که بانو امین(رحمت الله علیها) این نوع تفسیر را به صراحت مذمت می‌نماید. (رک. مخزن العرفان، ‌ج14، ص38)

ایشان نسبت به آیات متشابه قرآن روش خاصی را اتخاذ نموده‌اند. در مقدمه کتاب خود می‌گویند: لکن پس از آن که مأیوس شدم که بتوانم تفسیر کاملی بنویسم نظر به این که (المیسور لایسقط بالمعسور) بنا گذاردم اقتباس نمایم از مشکات انوار ولایت و اقتصار به ترجمه تحت اللفظی آیات و توضیح دهم بعضی آیات محکمات را و پیرامون متشابهات نگردم (بانو امین، مخزن العرفان،‌ ج1، ص3)

خواننده محترم گمان نکند که ایشان پس از مقدمه کتاب این عهد را فراموش نموده‌اند زیرا در جای جای مخزن العرفان در تفسیر حروف مقطعه قرآن (متشابهات) شیوه بانو امین(رحمة الله علیها) بدین قرار است که در بعضی از موارد اقوال مفسرین را اشاره نموده و سپس می‌فرمایند: اسرار و رموزی است که مطلع نیست بر آن مگر کسی که مخاطب قرآن است و پس از آن علم به آیه را محول به امامان(علیهم السلام) و جانشینان نبی اکرم(صلی الله علیه وآله) می‌نمایند. (همان،‌ص8)

در جایی دیگر می‌نویسند: چنانچه گفته می‌شود ظاهرا تمام حروف هجاء که در اول بعضی از سوره هاست رموزی است بین حق تعالی و رسولش و از متشابهات قرآن به شمار می‌رود و علمش نزد خدا و راسخین درعلم است. پس سکوت در آن اولی است. (همان، ج12، ص5)

ایشان در تفسیر (نون) (اولین آیه سوره قلم) ابتدا سخنان مفسرین را نقل نموده و سپس روایتی از تفسیر علی بن ابراهیم قمی آورده و می‌فرمایند: بهتر این است که گفته شود (نون) از متشابهات قرآن است مثل باقی حروف تهجی که در اول بعضی از سوره‌های دیگر است و علمش نزد خداست و رأی اندیشی درباره آن درست به نظر نمی‌رسد مگر این که از خود قرآن یا حدیث معتبری که بتوان قرینه و شاهد قرار داد بر یقین مراد و حمل بر معنایی نمود. (رک. همان، ج14، ص35)

در مورد گرایش‌ اجتماعی تفسیر مخزن العرفان باید گفت: مولف محترم دغدغه اجتماع را دارد و در مواردی به توصیه‌های اخلاقی- اجتماعی می‌پردازد. به عنوان نمونه در توصیه به برادران و خواهران ملی دینی می‌گوید: سعی کنید با شرور نفس خود مجاهده کنید که آن را برگردانید و از خودخواهی و هواپرستی دست برداشته مطیع و فرمانبردار مبدأ خود گردید. (رک. ج14، ص24) و در جایی دیگر می‌فرمایند: محور اساسی تمدن و امور اجتماعی بشر روی دو پایه علم و عمل استوار می‌گردد. (ج1، ص97) ولی به طور مسلم در ردیف تفاسیر اجتماعی همچون فی ظلال القرآن، پرتوی از قرآن و نظایر آن قرار نمی‌گیرد.

حق این است که برای اظهار نظر پیرامون روش و گرایش مخزن العرفان به دور از قالب‌های قراردادی بایدگوش جان به سخن مولف داد.

بانو امین اصفهانی(رحمة الله علیها) در مقدمه تفسیر خود می‌گوید: بنا گذاردم از مشکات انوار ولایت اقتباس نمایم (مخزن العرفان، ‌ج1، ص3) و سپس در ادامه می‌فرمایند: در فهم قرآن بایستی از نور ولایت اقتباس نمود. (همان،‌ص7)

ممکن است به محض شنیدن این جمله به ذهن این گونه متبادر شود که تفسیر ایشان روایی است. نه! در تبیین روش تفسیری بانو امین و ارادت ایشان به اهل بیت معصومین(علیهم السلام) باید گفت: مجتهده امین اصفهانی(رحمة الله علیها) معتقد بودند که مردم در فهم قرآن محتاج به رسول خدا(صلی‌الله علیه و آله) و ائمه طاهرین(علیهم السلام) می‌باشند. نه این که بدون بیانات بشری قرآن دارای بیان نباشد. اگر آیات قرآن در خودش بیان نبود رسول خدا(صلی‌الله علیه و آله) آن را چگونه بیان می‌کرد؟ (رک. مخزن العرفان،‌ ج3، ص32)

ایشان در تفسیر آیه «یومنون بالغیب، سوره بقره) و توضیح آن می‌فرمایند: در این زمان تاریک که ما در آن زندگانی می‌نماییم وجود انبیاء و ائمه حتی امام زمان(عجل الله تعالی فرجه) ما که بایستی پیش رو و راهنمای ما باشد و باید در این راه ظلمانی و پرخطری که در پیش داریم از نور ولایت او اقتباس نماییم تا این که منزل در امن و امان برسیم. (مخزن العرفان،‌ج1، ص96)

بانوی اصفهانی(رحمة الله علیها) در لابلای جملات خود چگونگی اقتباس از نور ولایت را شرح می‌دهد و می‌گوید: مومن باتقوی عملش از مشکوه نور ولایت و نبوت اقتباس گردیده و اندازه‌ای از آن به قلبش اشراق شده. (همان، ج7، ص215)

 و ممکن نیست قلب نورانی باشد و زبان و کلام و چشم نظر و گوش و استماع نورانی نباشد. ایشان در تفسر آیات سوره واقعه «فی کتاب مکنون لا یمسه الا المطهرون» می‌فرماید: قرآن کریم کتابی است که احساس و ادراک حقیقت آن را نمی‌کنند مگر طاهر شدگان از قذارات معنوی- اخلاقی. یعنی دقایق و نکات و اسرار آن را نمی‌فهمند مگر کسانی که از دنس و قذارات اخلاقی و طبیعی پاک گردیده و قلب و دل آنان محل تلألو انوار الهی و محل ودایع اسرار لاهوتی گردیده که چنین کسانی که به بعضی از اسرار قرآنی فائز گردیده و البته مصداق کامل آن عارفین به قرآن، نخستین رسول اکرم(صلی‌الله علیه و آله) و در مرتبه ثانی وصی و جانشین او علی بن ابیطالب(علیه السلام) و ذریه گرامی اویند که هر یک پس از دیگری گنجینه اسرار الهی و محل ودیعه نور سبحانی می‌باشد و مفسر و مبین قرآنند و پس از آن‌ها، علمای گرامی که هر یک به قدر صفا و دانش از نور ولایت اقتباس نموده و مفسر و مبین بعضی از نکات و معارف قرآنند. (همان، ج13، ص105-104)

حاصل سخن این که مجموعه تفسیری گران سنگ مخزن العرفان در علوم قرآنی که برخاسته از قلم و کلام لطیف بانو امین(رحمة الله علیها) است دارای سبک خاص خود بوده و ایشان با روش خاص خود به طور مستقیم و غیر مستقیم از کلمات معصومین(علیهم السلام) اقتباس نموده و با روحی تهذیب شده و نفسی پاک به تبیین بخشی از معارف قرآن کریم پرداخته‌اند و اگر بخواهیم مخزن العرفان را با قالب‌های حاضر معرفی کنیم باید بگویم تفسیری است اجتهادی با گرایش تربیتی و اخلاقی.

   در این مراسم سپس استاد طاهری (دبیر کنگره بانو امین در تهران) به ایراد سخنرانی پرداخته و گفتند:

بحمدالله ما الگوهایی داریم مثل خانم طاهایی که دغدغه فرهنگی هم داشتند.که سرآمد همه این زنان به قول آیت الله جوادی آملی "بانو امین سیده زنان عصر ما می باشند."
و سخنان برخی بزرگان را در مورد شخصیت ایشان برشمرده وگفتند: علامه جعفری می گویند:" ایشان از نخبگان دانشمندان اسلامی هستند، یک همچین شخصیتی مفسر فقیه استاد اخلاق بودند و در بحث عرفانی به شهود رسیدند .

 آیت الله جوادی آملی نیز می فرمایند: "خیلی ها بحث عرفانی را گذراندند ولی ایشان به بحث شهود رسیدند. ایشان حجت خدا بر زنان ما هستند در فردای قیامت. و اینکه در دروس حوزه می شود این چنین زنانی به این مرحله برسند. "

ایشان در نفحات رحمانیه در مقدمه می فرمایند من کوچکتر از مورچه ای هستم و ادعایی ندارم من آمدم نفحات رحمانیه را بگویم که این فقط خاص معصومین نیست یعنی ما هم می توانیم به این مرحله برسیم.

آیت الله مکارم شیرازی فرمودند: "عرفان ایشان اهل بیتی است."و " ایشان فقیه بوده و اطلاعات خیلی زیادی داشته و مسائل تاریخی را می دانند. جای تأسف است که تنها بانویی هست که فقیه و مفسر بوده و ناشناخته ماند."

این نشست با قرائت مقاله خانم همایونی توسط خانم شایسته خوی ادامه یافت که شرح آن در ذیل آورده می شود:

 " با صلوات به پیشگاه مقدس حضرت ولی عصر(عج) و درود بی پایان به روح بلند امام خمینی(ره) و شهدای دفاع مقدس و نیز درود و سلام به مقام معظم رهبری و با آرزوی سلامتی و سربلندی ایشان و درود و صلوات هدیه به روح بلند استاد عزیزم بانو مجتهده امین(ره) و با تشکر فراوان از مدیریت مکتب نرجس(علیهاالسلام ) و دانشگاه شیراز که به برپایی این همایش اقدام ورزیدند.

خواستم از این فرصتی که این بزرگواران خالصانه زحمت آن را کشیده‌اند، استفاده نموده و پیام کوتاهی برای بانوان عزیز بفرستم. البته منظور و مخاطب من، همه زنان جهان است و تنها زن ایرانی را لحاظ نکرده‌ام ؛بلکه به عنوان فردی دلسوز همه‌ی زنان را در نظر دارم و می‌گویم:

تو را ز کنگره‌ی عرش می‌زنند سفیر   ندانمت که در این دامگه چه افتاده است
خانم‌های عزیز چنانکه از قرآن و احادیث استفاده می‌شود بانوان، صاحب اصالت و شأنیت مهمی در این جهان مادی می‌باشند. چنانکه حضرت رسول صلی الله علیه و آله به دخترشان خطاب «ام ابیها» فرمودند. معلوم است که حضرت صدیقه طاهره ^{سلام الله علیها} یک زن بودند و ماهیت زن هم تعدد ندارد و سایر زنان هم همان ماهیت زن را دارند. البته حضرت زهراسلام الله علیها سیدة النساء العالمین هستند. پس همان خطاب «ام ابیها» که به ایشان صادق است بر همه زنان نیز صادق است و همه زنان، مادران پدرها هستند.

از طرف دیگر آیات و احادیث فراوانی که به احترام مادر تأکید کرده اند و حتی توصیه به صله رحم و شرافت آن هم از برکت وجود مادر است. در قرآن خدای متعال به حضرت رسول صلی الله علیه و آله خطاب فرمود: «بسم الله الرحمن الرحیم* انا اعطیناک الکوثر» کوثر به معنای سرچشمه کثرت است. همه زنان نیز سرچشمه کثرت‌اند؛ ولی حضرت زهراسلام الله علیها سیده این زنان است؛ پس زنان به طور کلی مبدأ کثرت محسوب می‌شوند. البته اگر کسی هم فکر کند ، معنای ام ابیها را درک می‌کند. چرا که همه مردان را زنان به دنیا آورده‌اند؛ ولی در قالب کلی از اعلی تا ادنی مصداق دارد و هر کس بر اساس شاکله‌‌اش عمل می‌کند. در قرآن آمده است: «کل یعمل علی شاکلته» کسی همچون حضرت زهرا سلام الله علیها ، امام حسین علیه السلام را به دنیا می‌آورد و حضرت مریم سلام الله علیها حضرت مسیح را بدون پدر به دنیا می آورد و زنی هم شمر را به دنیا می‌آورد. پس همه ابناء بشر با کثرتش تا روز قیامت رهین مادری زن و مولود زنان هستند. چون نزد اهلش معلوم است دستور و کلام خداوند مثل خود او «لایتناهی و لاینقطع» است. پس هر چه در این عالم طبیعت وجود دارد اعم از زمینی و آسمانی، صنعتی و غیرصنعتی و ... همه مربوط به فرزندان آدم است و زنان نیز در وجود آن سهیم هستند. البته قصد آن ندارم که فضیلت زن گفته شود و فضل مردان فراموش شود؛ زیرا بر اساس منطق «اثبات شی نفی ما عدا» نمی‌کند. حال با توجه به این که زنان، مادران ابناء بشر هستند و مردان نیز فرزندان آن‌ها هستند هیچ مادری قصد تخطئه خود را ندارد. پس ای زنان شما صاحبان اجتماع هستید و کسی غیر از شما جامعه را به وجود نیاورده است. شما صاحب جامعه هستید، پس چگونه فریب می‌خورید که زن باید در جامعه حضور داشته باشد. آیت الله جوادی آملی می‌فرمایند: با به دنیا آمدن یک فرزند چندین انسان به هم پیوند می‌خورد. پدر، مادر، عمه،‌ عمو و دایی مصداق می‌یابند و این افراد بر یکدیگر حق پیدا می‌کنند و از یکدیگر ارث می‌برند و همه این حقوق از مادر سرچشمه می‌گیرد.

این است که وصف زن بودن، همان مادر بودن است. پس چرا به دنبال جایگاه مردان می‌روید؟
در مورد تحصیل هم باید بگویم اگر تحصیلی باشد که خالی از انسان شناسی باشد همان سواد و سیاهی برای زنان است که باعث تیرگی قلب آن‌ها می‌شود؛ زیرا تحصیل، علوم روز و علومی که مربوط به تکنولوژی می‌باشد،‌ اگر چه برای مردان لازم است زیرا آن‌ها به لحاظ تفاوت‌هایی که با زنان دارند، مسئول معیشت دنیای مادی می‌باشند؛ اما برای زنان باعث می‌شود که جایگاه خود را رها کنند و در جایگاه مردان قرار گیرند. علمی که مناسب زنان است همان است که «نور یقذفه الله فی قلب من یشاء من عباده» پس از مسئولان بخواهید دروسی را برای شما ترتیب دهند که در آن انسان‌شناسی را به شما بیاموزند و با آن دروس هنر مادری شما را تقویت کنند.

از حجت الاسلام فلسفی شنیدم که اگر کسی در سن 60 سالگی دیوانه شود بدانید که بیماری را از رحم مادر آورده است. کما این که پیامبرصلی الله علیه و آله فرمودند: «السعید سعید فی بطن امّه و الشَّقی شقی فی بَطن امّه»

پس بدانید صنعت و هنر شما چیست؟ اگر هنر خود را تشخیص دادید مدینه فاضله درست می‌کنید. پیامبرصلی الله علیه و آله می‌فرمایند: من از دنیای شما سه چیز را دوست دارم:

1-   عطر  2- زن  3- نور چشم من، نماز

آیا این شرافت کمی است که ما آن را فراموش کنیم و به پر کردن جای مردان در جامعه مشغول شویم و به مغازه‌داری و منشی‌گری و کارگری بپردازیم. البته ناگفته نماند که حفظ این شرافت با صبر و بردباری و قناعت به دست می‌آید، نه با دنیاطلبی و تبعیت از هوای نفس. من پنجاه سال است که در مورد زنان تحقیق و تفکر داشته‌ام و دریافته‌ام هیچگاه زنان در تاریخ نتوانسته‌اند خود را دریابند. اما در اینجا از زنان هم‌وطن خود تقاضا دارم اصالت و شأنیت خود را در تحصیل و کارهای اجتماعی نادیده نگیرند و مقام و منزلت واقعی خود را فراموش نکنند.

شاید اشاره به همین اصالت و شأنیت حضرت زهراسلام الله علیهااست که در حدیث کساء خدای عزوجلّ در پاسخ جبرئیل فرمود: «هم فاطمه و ابوها و بعلها و بنوها»
در پایان تعجیل در فرج امام زمان(عج) و سلامتی رهبر معظم انقلاب را از خداوند منان خواستارم."

در ادامه نشست پس از ارائه پایان نامه سیره علمی و عملی بانوامین توسط خانم براتی خانم موسوی دوغ آبادی (از دیگر اساتید حوزه) سخنانی را در خصوص کتاب سیر و سلوک عنوان نموده وگفتند: اولا از روح بزرگ ایشان عذرخواهی می کنم کتاب سیر و سلوک ایشان را ارائه بدهم خدا می داند که شرمنده هستم . بانو مجتهده امین یک زن برجسته ای است که برای انسانهای روبه تعالی نمونه و اسوه است .در تهذیب و تعلم یک شخصیت عظیم بود اسوه علم و تقوا خدا را شناخت و به همنوعان معرفی کرد. مادر ایشان را از 4 سالگی به درس قرآن فرستادند اما دروس دینی را رسماً از 20 سالگی شروع کرد. در سن 15سالگی ازدواج کردند. فیلسوف محمدتقی جعفری درباره ایشان می فرمایند": با توجه به آثار ایشان به طور قطع می توان گفت یکی از علمای برجسته عالم تشیع هستند." ایشان تألیفات بزرگی دارند که هرکدام از امهات کتب نفیس اسلامی به شمار می روند. اولین تألیف ایشان "اربعین هاشمیه" در سن 40 تا 45 سالگی است. وقتی این کتاب از چاپ درآمد به نجف رفتند. علما می فرمایند بانو امین هرچه را در این کتاب فرمودند از تراوشات فکری خودشان بوده است. این بزرگوار  در کتاب دوم "نفحات رحمانیه" واردات و حالات روحانی خودشان را می آورند. کتاب "مخزن العرفان" حاکی از عشق و علاقه ایشان به قرآن است. در "مخزن اللئالی" و معاد بحث های کلامی و اعتقادی و اصول دین و معاد را به رشته قلم درآوردند.ایشان در کتاب "سیر و سلوک" ضرورت سیر و سلوک و کیفیت آن را خیلی زیبا بیان می کنند. ایشان در (عرفان، اخلاق،کلام، حکمت و فلسفه ) جامع الاطراف بودند. استاد موسوی سپس مطالبی را در خصوص فلسفه سیر و سلوک عنوان داشتند و برخی موانع سیر الی الله را برشمردند.

در پایان از خانمها شایسته خوی، رحمت آبادی، پورحسینی، موسوی دوغ آبادی (دبیران علمی جشنواره)، خانم تقربی (مدیر اجرایی جشنواره) و خانم براتی تقدیر به عمل آمد.

اکثر حضار شرکت کننده در نشست از مباحث ارائه شده توسط استاد خانم موسوی تشکر و تقدیر فراوان نمودند.

تهیه و تنظیم: موسسه علمی و تحقیقی مکتب نرجس(علیهاالسلام)