درس ششم: اخلاق فردی و اجتماعی

بسم الله الرحمن الرحيم

لا حول ولا قوه الا بالله العلي العظيم

درس ششم                                                                           اخلاق فردي واجتماعي

 
امام عسکري^{(علیه السلام)} مي فرمايند:

«خِصلَتانِ لَيسَ فَوقَهُما شييٌ: الا يمانُ بالله وَنَفعُ الاخِوان  »[1]

« دو خصلت است که بالا تر آن دو چيزي نيست: ايمان داشتن به خدا و سودمند بودن به حال  برادران ايماني.»

بنا به فـرمايـش امام عسـکری ^{(علیه السلام)} ايمـان به خـدا "اخـلاق فـردی" و نفـع رسـاندن به بــرادران دينـي
" اخلاق اجتماعي " محسوب مي شود (و هر دو در کنار هم معنا مي يابند)

بعضي گمان مي کنند که اصول اخلاقي تنها در رابطه با ديگران بدست مي آيد و اگر اجتماعي وجود نداشت وانسانها کاملاً از يک ديگر جدا زندگي مي کردند ، اخلاق مفهومي نداشت ، چون ظلم ، جنايت ، خيانت ، حسد ، بد گماني ، ظن نيک ، عدالت ، فروتني ، مهرباني ، بخشش و... ، همه ازمسايلي است که تنها در اجتماع و در برخورد انسان با ديگران مفهوم پيدا مي کند، بنا بر اين انسان مِنهای اجتماع به معني انسان منهاي اخلاق خواهد بود.

 دستة ديگر مي گويند: با اعتراف به اين که بسياري از فضايل و رذايل اخلاقي بستگي به زندگي اجتماعي انسان با ديگران دارد ، در عين حال نمي توان منکراين مطلب بود که بسياري از مسايل اخلاقي فقط جنبة فردي دارد. مانند: صبـر ، شجـاعت ، شکر در مقابل جزع ، ترس ، تنبـلي ، کفـران و امثال اينها که جزء فضايل و رذايل محسوب شده ، در باره يک فرد که زندگي کاملاً جدا از اجتماع دارد نيز صدق مي کند. البته با توجه به اين مسأله با اين که اخلاق فردي سهم زيادي دارد: ولي اخلاق اجتماعي وزنه سنگين تر وسهم بيشتري درعلم اخلاق خواهد داشت.

تذکر: بعضي از افراد براي تهذيب اخلاق وتزکيه نفس خود اِنزوا اختيار کرده و از اجتماع کناره گيري مـي کـنند ، بايد گفت اين افـراد سـخت در اشتباهنـد ؛ زيرا اخـلاق اجتماعـي را از بين مـي برند و اين کناره گيري گرچه آنها را از مفاسد بسياری  بر کنار مي دارد ولي در واقع فضيلت محسوب  نمي شود ؛ زيرا  چه بسا سبب ايجاد يک رشته مفاسد اخلاقي ديگراز قبيل عجب ، غرور ، بد بيني و... شود.

امام صادق ^{(علیه السلام)} مي فرمايند:

«عليکم با لنّصح لله في خَلقه فَلن تلقاه بعَمَل اَفضَل مِنه»[2]

«برشما باد به نصيحت کردن براي خدا در ميان مردم ؛ که هرگز خدا را به عملي برتر از آن ملاقات نخواهيد کرد.»

 اگر چه اسلام به زهد دعوت نموده ؛ ولي رهبانيت را محکوم کرده است ، زيرا راهب از جامعه ، تعهدات و مسؤوليت هاي اجتماعي مي گريزد و آن ها را از امور مادّي پست دنيا شمرده ، به صومعه و ديــر و دامـن کوه پنـاه مـي برد ؛ امّا زاهـد به جامعـه و ملاک هـاي آن ومسؤوليت هـاوتعهـداتش رو
مي آورد ؛ در واقـع هـر دو آخر تگـرا هسـتند ، با اين تفاوت که زاهـد آخر تگـراي جامعـه گـرا و راهـب آخر تگراي جامعه گريز است. بنا بر اين اسلام با رهبانيت ، به شدت مخالفت کرده و آن را بدعتي از جانب راهبان مي شمرد.

 قرآن مي فرمايد:

«وَ رَهبانيّة ابتَدعُوها ما کتَبناها عليهم اِلا ابتغا ءَ رِضوانِ الله فَما رَعَوها حَقّ رِعايَتِها »[3]

اسلام ديني است که تعليمات جامع و همه جانبه اش در مسـايل اجتماعـي ، اقتصـادي ، سياسـي و اخلاقي براساس محترم شمردن حقوق ديگران مي باشد. 

             
وصل الله علي محمد وال محمد

پايان درس ششم

1.        الحراني ، حسين بن شعبه ،  تحف العقول ، ص 583 ، انتشارات اسلاميه ، چاپ اول ، پائيز 1363

2.      محمدی ری شهری ، محمد ، میزان الحکمه ، ج10، ص55، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ دوم، اردیبهشت1371

3.      سوره حدید ، آیه27